Podwyższone trójglicerydy. Domowe sposoby stabilizacji. Dieta na trójglicerydy

» Stale aktualizowany artykuł o normalizacji trójglicerydów na LeczeniePRO.pl/trójglicerydy-triglicerydy »

Trójglicerydy i cholesterol to główne tłuszcze proste (lipidy) krążące we krwi, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Cholesterol buduje komórki, natomiast trójglicerydy są źródłem energii wykorzystywanej na bieżące potrzeby organizmu.

Nadmiar triglicerydów jest magazynowany w postaci tkanki tłuszczowej. Gdy ich stężenie jest zwiększone przez dłuższy czas może dojść do poważnych objawów chorobowych. Trójglicerydy powstają w wątrobie z dopływających do niej z krwią kwasów tłuszczowych.

Kiedyś uważano, że triglicerydy nie są bezpośrednią przyczyną chorób serca jednak ich wysokiemu stężeniu często towarzyszy zmniejszenie stężenia tzw. dobrego cholesterolu HDL, co w połączeniu z nadmiarem cząsteczek złego cholesterolu LDL we krwi znacznie przyspiesza rozwój miażdżycy (zapychanie tłuszczem naczyń krwionośnych), która z kolei podnosi ryzyko chorób serca, zawału i wylewu.

Natomiast według najnowszych wyników badań podwyższony poziom trójglicerydów ma większy wpływ na podniesienie ryzyka udaru mózgu czy zawału serca niż podwyższony poziom cholesterolu. Jest to szczególnie niebezpieczne dla osób, które mają żylaki.

Inne badania sugerują, że kobiety z niskim poziomem cholesterolu HDL i hipertriglicerydemią (stężenie trójglicerydów ponad normę) mają szczególnie duże ryzyko rozwoju choroby wieńcowej.

Poziom trójglicerydów


ich właściwe stężenie waha się w przedziale od 40 do 180 mg/dl

  • trójglicerydy norma: poniżej 150 mg/dl (1,69 mmol/l)
  • poziom graniczny: 150 - 199 mg/dl (1,69 - 2,25 mmol/l)
  • poziom wysoki: 200 - 499 mg/dl (2,26 - 5,63 mmol/l)
  • poziom bardzo wysoki: powyżej 500 mg/dl (5,64 mmol/l)

Dodatkowo prawidłowy poziom triglicerydów różnicuje się na podstawie wieku oraz płci, i tak:

  • kobiety: 35 - 135 mg/dl (0,40 - 1,54 mmol/l)
  • mężczyźni: 40 - 160 mg/dl (0,45 - 1,82 mmol/l)
  • dzieci: poniżej 100 mg/dl (<1,13 mmol/l)

Należy wiedzieć, że powyższe normy są uśrednione, gdyż każde laboratorium badawcze przyjmuje własne.

Regularne badanie stężenia trójglicerydów można wykonywać w domowym zaciszu przy pomocy cyfrowych analizatorów krwi i żółtych pasków testowych. Jest to wskazane szczególnie osobom, u których często dochodzi do mocnych zaburzeń funkcji gospodarki lipidowej. Ważne, aby pomiar wykonywać po 12-14-godzinnym głodzeniu! (tylko woda)

Przyczyny wysokiego poziomu trójglicerydów


hiperlipidemia wtórna:

  • źle zbilansowana dieta, czyli nadmiar węglowodanów prostych (cukrów) oraz tłuszczy nasyconych
  • brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia
  • nadużywanie alkoholu
  • palenie papierosów
  • doustne środki antykoncepcyjne, niektóre beta-blokery, diuretyki tiazydowe
  • nadwaga i otyłość, cukrzyca (tkanki nie przyswajają kwasów tłuszczowych), niedoczynność tarczycy, zespół nerczycowy, niedomoga nerek, zapalenie trzustki, dna moczanowa
  • ciąża
  • predyspozycje genetyczne (hiperlipidemia pierwotna, złożona hiperlipidemia, pospolita hipertrójglicerydemia, rodzinna dysbetalipoproteinemia, zespół chylomikronemii)

Zasady obniżania poziomu trójglicerydów są takie same jak przy obniżaniu wysokiego stężenia cholesterolu. Oto sposoby na podwyższone trójglicerydy:

Odchudzanie. U osób z nadwagą zmniejszenie masy ciała już o 4-8 kilogramów obniża stężenie trójglicerydów.

Dieta na trójglicerydy. Co jeść przy podwyższonych triglicerydach?


Tłuszcze nienasycone zamiast nasyconych i ograniczenie ich udziału w ogólnej podaży kalorii. Zastosowanie odpowiednio zbilansowanej diety jest najskuteczniejszą metodą obniżenia poziomu trójglicerydów. Generalną zasadą jest obniżenie podaży lub zupełne wyłączenie z diety tłuszczy zwierzęcych i zastąpienie ich w jak największym stopniu tłuszczami roślinnymi oraz z ryb. Należy stopniowo zmniejszać ilość tłustych posiłków - dobry początek to ograniczenie podaży tłuszczów nasyconych do 30% dziennej porcji kalorii, kolejny etap to 20%, ideałem jest mniej niż 10% (w przeciętnej diecie podaż tłuszczów to 40%).

Przykład stopniowych zmian w diecie:

  1. pierwszy miesiąc: obniżenie podaży tłuszczów do 30% i sprawdzenie stężenia trójglicerydów; jeśli wynik jest zbliżony do normy można na tym poprzestać, jeśli nie:
  2. drugi miesiąc: obniżenie podaży tłuszczów do 25% i kontrola wyniku, jeśli nie jest satysfakcjonująca:
  3. trzeci i czwarty miesiąc: obniżenie podaży tłuszczów do 20% i sprawdzenie poziomu trójglicerydów - w tym momencie można mieć pewność, że stężenie trójglicerydów obniżyło się, gdyż większy odsetek kalorii pochodzi z węglowodanów (złożonych).

Proste wskazówki

  • zamiast tłustej karkówki czy golonki, chuda pierś drobiowa lub ryba
  • zamiast pełnotłustego, odtłuszczony nabiał

Węglowodany złożone zamiast tłuszczu. W tym zakaz dodawania tłuszczu do przygotowywanych posiłków tj. makaron, ryż i fasola. Potrawy muszą być "postne".

Błonnik (włókna pokarmowe) spożywany w optymalnych ilościach (30-40g. dziennie) znacząco przyspiesza eliminacje nadmiaru trójglicerydów z krwiobiegu. Najlepiej przyjmować go w postaci owoców (ze skórką), warzyw (fasola, marchew), płatków owsianych, produktów jęczmiennych oraz ziaren i nasion roślin.
Błonnik witalny, czyli nasiona babki płesznik. Jeszcze lepszy, synergiczny efekt prokardiologiczny uzyskuje się przy jednoczesnym stosowaniu błonnika i naturalnych preparatów ziołowych na serce tj. Abana i Gynostemma królewska.
Kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 świetnie usuwają z organizmu nadmiar złych tłuszczy i zwiększają ilość prostaglandyn, które regulują poziom cholesterolu we krwi. Wywierają znaczny wpływ na obniżenie poziomu trójglicerydów. Wykazują działanie antyagregacyjne, czyli zmniejszają krzepliwość krwi, co hamuje wzrost blaszek miażdżycowych w tętnicach. Efekt można osiągnąć stosując dietę bogatą w ryby (ale bez przesady, gdyż mięso ryb bywa bardzo skażone!), przyjmując olej rybi (tran) lub produkty roślinne bogate w tłuszcze omega.

Minimalna dawka to 10g oleju rybiego dziennie co odpowiada zawartości tłuszczu w 160g łososia, śledzia lub makreli (niewskazane są węgorze, bowiem zawierają najwięcej cholesterolu oraz tuńczyk ze względu na wysoką zawartość rtęci i kadmu zakumulowanego w wątrobie). Inne zalecane gatunki ryb to sardele, sardynki, szprotki, dorsze i pstrągi. Przy czym, małe ryby morskie, nisko stojące w drabinie pokarmowej, mają w swoim mięsie znacznie więcej omega-3 niż duże np. 100g dorsza zawiera 100-400mg omega-3, natomiast 100g sardynki to już 1400-3600mg! Osoby regularnie spożywające ryby i tran nie powinny mieć kłopotów z trójglicerydami.

Ważne, aby w diecie zachować prawidłowy stosunek tłuszczy omega-6 do omega-3, czyli 4:1, gdyż nadmiar tych pierwszych sprzyja rozwojowi miażdżycy. W tym celu należy np. zjadać minimum 3 razy w tygodniu porcję ryby, a najlepiej codziennie 30-40g. Ryba powinna być wędzona, gotowana, z rusztu lub ewentualnie smażona na małej ilości oliwy z oliwek tłoczonej na gorąco (zwykła) albo na oleju z pestek winogron, gdyż wówczas podczas smażenia wytwarza się najmniej szkodliwych związków i wolnych rodników tlenowych powodujących miażdżycę (ewentualnie olej rzepakowy).
Rybne suplementy tłuszczy omega3 (tran) stanowią doskonałe uzupełnienie diety, szczególnie dla osób nieprzepadających za rybim mięsem - należy je przyjmować tylko w dni bez porcji ryby.

Produkty roślinne bogate w kwasy omega, zalecane w diecie obniżającej poziom trójglicerydów:

  • nieprażone pestki dyni, nasiona wiesiołka, słonecznika, sezamu, orzechy włoskie, avocado, migdały
  • oleje tłoczone na zimno: oliwa z oliwek (extra virgin), olej lniany, rzepakowy, słonecznikowy, sojowy, kukurydziany, z wiesiołka i z ogórecznika

Witaminy antyoksydacyjne (E, C i beta karoten). Ich wysoki poziom w ustroju sprzyja prawidłowej funkcji tętnic. Dlatego dieta powinna przybrać cechy diety śródziemnomorskiej bogatej m.in. w świeże owoce i warzywa.

Ostropest plamisty i karczoch to najlepsze zioła wspierające funkcje wątroby. Tymczasem sprawniejsza wątroba to czystsza krew i mniejsze stężenie trójglicerydów. Należy wiedzieć, że 2/3 szkodliwych tłuszczy powstaje w ludzkiej wątrobie, a tylko 1/3 pochodzi z diety. Dlatego nie wolno zapominać (co często się zdarza) o wspomaganiu regeneracji wątroby, gdyż jest to jeden z kluczowych czynników w skutecznym obniżaniu trójglicerydów i cholesterolu.

Na rynku dostępne są naturalne nasiona ostropestu oraz ziela karczocha lub sok. Warto połączyć te suplementy w terapie synergiczną, aby uzyskać lepszy i szybszy efekt. Nasiona ostropestu można jeść bez przerwy (a nawet trzeba:), natomiast wyciąg z karczocha w/g wskazań na ulotce.

Lecytyna. Dzięki wyjątkowym właściwościom emulgującym (rozbicie dużych cząstek tłuszczu na drobne cząsteczki łatwiej wydalane z organizmu) normalizuje stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi, rozpuszcza już powstałe złogi w układzie krwionośnym, i tym samym zapobiega miażdżycy, oczywiście w połączeniu z właściwą dietą. Naturalne źródła lecytyny to soja i jajka.

Guggul to jedno z najpopularniejszych ziół Ayurvedy. Charakteryzuje się wyjątkowo silnym i skutecznym działaniem stabilizującym gospodarkę lipidową - według badań obniża poziom trójglicerydów o 22-30% w ciągu 3-4 tygodni.

Pyłek kwiatowy również wpływa na redukcję stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Należy przyjmować 20-40g pyłku dziennie, najlepiej w porcjach 3x dziennie, od 30 minut do 2 godzin przed posiłkiem.

Suplementacja wspierająca stabilizację tróglicerydów ...

  • Arjuna - zioło o wybitnych właściwościach stabilizujących funkcje całego układu krwionośnego, bogate w antyoksydanty, minerały i koenzym Q10
  • Koenzym Q10 - wspiera funkcje układu krwionośnego m.in. mięśnia sercowego, działa przeciwmiażdżycowo i dodaje energii. Forma bioaktywna jest szczególnie zalecana osobom przyjmującym statyny.
  • Boswellia - zioło regulujące stężenie lipidów we krwi i wspierające odchudzanie
  • Triphala - legendarna mieszanka 3 indyjskich owoców o szerokim działaniu terapeutycznym, w tym detoksykującym organizm, poprawiającym krążenie krwi i wspomagającym odchudzanie

Dieta ryżowo-owocowa dr Walter'a Kempner'a od 1944 roku wyleczyła wielu pacjentów cierpiących na choroby serca. Wielu specjalistów uznaje ją za pierwowzór powszechnie akceptowanej diety sercowej Pritkina. Do tej pory sposób odżywiania oparty wyłącznie na ryżu i owocach jest zalecany w obniżaniu tłuszczów we krwi oraz odchudzaniu. Dietę ryżowo-owocową stosuje się u osób z bardzo wysokim stężeniem trójglicerydów. Jednak istnieją 2 problemy:

  • pierwszy to fakt, że pacjenci nie znoszą jej najlepiej
  • drugi: nadmiar fruktozy, czyli cukru z owoców może zwiększać stężenie trójglicerydów, dlatego zbilansowanie takiej diety jest niezwykle istotne - ważne, aby wybierać tylko owoce niskokaloryczne tj. cytrusy i jabłka.

Jednak mimo wszystko wielu pacjentów potrafi zdobyć się na przestrzeganie optymalnego jadłospisu na tyle długo by zauważyć realne efekty. Znany jest przypadek pacjentki (nietypowej!), która w warunkach domowych, bez lekarskiej konsultacji (NIGDY tak nie rób!!!), stosowała dietę ryżowo-owocową przez kilka miesięcy, wynik? z 1000mg/dl na 117mg/dl!!!

Efekty tej diety widać już po 2-3 dniach. Jeśli uda się przekonać pacjenta do wyłączenia tłuszczy z diety na krótko to już jest duży sukces - można zapoczątkować konieczne zmiany a później stopniowo dodawać do pożywienia niewielkie ilości tłuszczów.

Inne pomocne diety

  • dieta śródziemnomorska: ryby i owoce morza, orzechy, migdały, ziarna, świeże warzywa i owoce
  • dieta dr. Budwig: jej fundamentem jest pasta z oleju lnianego tłoczonego na zimno, nierafinowanego i białego twarożku

Reasumując - wskazane potrawy i produkty spożywcze w diecie obniżającej stężenie trójglicerydów (powinna trwać minimum 3 miesiące, a najlepiej do końca życia, gdyż pokrywa się z zasadami zdrowego żywienia - można ją modyfikować zgodnie z własnymi upodobaniami kulinarnymi ale główne założenia powinny zostać zachowane):

błonnik, węglowodany złożone i witaminy antyoksydacyjne:

  • płatki i otręby owsiane są szczególnie wskazane na śniadanie, a najlepiej spożywać je w połączeniu z utartym jabłkiem po 1 dużej łyżce do każdego posiłku; otręby z owsa można używać do panierowania kotletów, jako dodatek do płatków śniadaniowych, bułek, kanapek, zup itp.
  • świeże warzywa (marchew, seler), owoce niskokaloryczne (jabłka, granaty, grejpfruty i inne cytrusy) oraz rośliny strączkowe (fasola, soja, soczewica, cieciorka, groch), minimum 2 razy dziennie
  • czosnek (np. 1 ząbek wieczorem) i cebula codziennie; najlepiej surowe, jednak smak i zapach skutecznie odstrasza, dlatego mogą być także gotowane (np. w zupie), duszone lub w formie naturalnych preparatów
  • gęste zupy z soczewicy, fasoli, grochu lub z mieszanki jarzynowej świeżej lub mrożonej (np. brokuły, kukurydza, marchew), ale bez dodatku tłuszczu czy śmietany, jedynie z oliwą z oliwek, minimum 2-3 razy w tygodniu
  • pieczywo pełnoziarniste, razowe
  • produkty zbożowe z jęczmienia 
  • kasza jęczmienna, jaglana i gryczana
  • ryż (najlepiej brązowy)

tłuszcze i błonnik:

  • oliwa z oliwek tłoczona na zimno (ok. 2-3 duże łyżki dziennie), można dodawać do posiłków, w tym do ciepłych zup i ziemniaków, ale nie do gorących potraw i nie wolno na niej smażyć, gdyż traci właściwości prozdrowotne
  • olej lniany tłoczony na zimno (4 łyżki dziennie, np. jako pasta w połączeniu z odtłuszczonym białym serem » dieta dr Budwig)
  • nieprażone orzechy, nasiona i ziarna roślin (wiesiołek, słonecznik, dynia, sezam, babka płesznik, kminek, czarnuszka, zarodki pszenne)
  • ryby i tran (smaczna i wskazana potrawa to ryba po grecku w warzywach)
  • olej sojowy, rzepakowy, słonecznikowy, kukurydziany, z ogórecznika lekarskiego oraz z wiesiołka do spożycia na zimno lub jako dodatek do ciepłych (niegorących!) potraw

białko:

  • białe mięso drobiowe (kurczak, indyk) oraz chuda wołowina i cielęcina
  • 3 jajka tygodniowo
  • odtłuszczony nabiał, mleko owsiane i sojowe

płyny:

- 2-3 litry płynów dziennie w postaci zielonej herbaty, wody niegazowanej, naturalnych soków owocowych i warzywnych (najlepiej świeżo wyciśnięte bez dodatku cukru) oraz specjalnych mieszanek ziołowych, w tym wywaru ze skrzypu polnego z dodatkiem soku z cytryny

Gotowe przepisy i sprawdzone kuracje


  • przez 2-3 dni jeść tylko płatki owsiane ugotowane na samej wodzie bez dodatków (0,5kg płatków, 1,5 litra wody, gotować przez 15 minut, zjeść pierwszą porcję, resztę ostudzić i włożyć do lodówki, przed następnym posiłkiem podgrzać pożądaną porcję itd. lub przygotowywać na bieżąco); osoby, które nie znoszą czystej owsianki na wodzie, dla lepszego smaku mogą dodać mleko owsiane lub sojowe w proszku, 1 utarte jabłko, łyżkę miodu, kakao, maliny, truskawki, rodzynki, daktyle lub wspomniane orzechy, ziarna i nasiona bogate w tłuszcze omega
  • mielona mieszanka nasion (min. 1x dziennie 2 duże łyżki lub 2x dziennie po 1 dużej łyżce z posiłkiem): należy zmieszać w równych ilościach nasiona dyni, lnu, wiesiołka i babki płesznik (przynajmniej wiesiołek i dynia); najlepiej wszystko zmielić ręcznie lub w elektrycznym młynku na najwolniejszych obrotach (szybkie mielenie wytwarza ciepło pod wpływem którego nasiona tracą swoje właściwości); otrzymany mix przechowywać w lodówce lub suchym chłodnym miejscu w nieprzepuszczającym światła zakręcanym szklanym słoiczku
  • pasta z makreli (min. 1x w tygodniu): 2 wędzone makrele, 2 jaja na twardo bez żółtek pokrojone w kostkę, 2 zmiażdżone ząbki czosnku, 2 starte kiszone ogórki, 3 drobno posiekane cebule duszone na oleju (bez oleju, na którym się dusiły), 3-4 łyżki oliwy z oliwek extra virgin, całość wymieszać
  • leczo z warzyw (można jeść na zimno i ciepło): 4 posiekane cebule udusić na oleju rzepakowym (np. kujawski), gdy trochę zmięknie wrzucić pokrojone w dużą kostkę 2 czerwone papryki i cukinię; podlać wodą i dusić pod przykryciem na małym ogniu 15-20 minut; przed końcem dodać 2 pokrojone pomidory; przyprawić ziołami prowansalskimi i już na talerzu 2 ząbkami posiekanego czosnku
  • codziennie 1 granat przez 3-4 tygodnie
  • codziennie rano na czczo i wieczorem szklanka naturalnego soku z grejpfruta przez miesiąc 

Czego nie jeść przy podwyższonych trójglicerydach?


Słodyczy czyli węglowodanów prostych o niskiej zawartości włókien, które zwiększają stężenie trójglicerydów. Według specjalistów najlepiej zapomnieć o słodyczach - kompromisem może być tylko gorzka czekolada.

Potrawy zawierające jednocześnie cukier, mleko i jajka, czyli nie należy jeść:

  • naleśników
  • ciast i ciasteczek
  • wafelków
  • placków
  • lodów

Alkohol stanowi jedną z głównych przyczyn narastania poziomu trójglicerydów! Dozwolone dawki to:

  • jednostka alkoholu dziennie dla kobiet
  • 2 jednostki alkoholu dziennie dla mężczyzn

Najlepiej w kilku mniejszych dawkach. Przy czym jednostką alkoholu jest 35g. 100% spirytusu, czyli około 80ml wódki lub około 300ml 12% wina (preferowane gronowe wino czerwone wytrawne).

Jednak czerwone wino jest kontrowersyjne. W kontekście wysokich trójglicerydów, jedne źródła dowodzą, że wpływa na obniżenie poziomu TG, a inne wręcz odwrotnie. W związku z tym najbezpieczniej zupełnie wyłączyć podaż alkoholu lub przeprowadzić indywidualne badania wpływu wina na poziom trójglicerydów przy pomocy domowego analizatora krwi.

Reasumując - produkty zakazane

  • gotowe produkty wysoko-przetworzone (np. zupki, sosy, konserwy, pasztety, fast-foody, parówki, kiełbasy)
  • słodzone soki i napoje gazowane, najgorsza jest cola
  • potrawy smażone, szczególnie w głębokim tłuszczu, jeśli ich eliminacja z diety jest niemożliwa do smażenia można używać wyłącznie oleju z pestek winogron lub oleju z oliwek tłoczonego na gorąco
  • jasne pieczywo, pączki, drożdżówki
  • mleko i pełnotłusty nabiał
  • podroby (móżdżki, serca, nerki, wątróbki)
  • majonez, smalec, słonina, margaryna, masło krowie, oleje rafinowane
  • słodycze
  • alkohol
  • kawa, w tym bezkofeinowa
  • prażone orzechy i ziarna
  • nadmiar soli

Pozostałe sposoby na obniżenie trójglicerydów


Aktywność fizyczna. Stężenie lipidów we krwi osób regularnie ćwiczących zmniejsza się. Jest to wynik utraty wagi oraz zmiany metabolizmu lipidów w organizmie - ruch powoduje, że organizm produkuje więcej dobrego cholesterolu HDL, który usuwa nadmiar złego LDL. Jednakże badania dowodzą, że 1 godzina wytężonych ćwiczeń 3x w tygodniu obniża stężenie trójglicerydów, nawet jeśli waga nie ulega zmianie. Wynika to z faktu, że trójglicerydy są źródłem energii, a zatem regularny wysiłek fizyczny wykorzystuje nagromadzoną energię w postaci nadmiaru trójglicerydów we krwi.

Oczywiście najlepiej ćwiczyć codziennie po minimum 30 minut, nie musi to być aktywność zbyt intensywna, wystarczy szybszy marsz np. do sklepu po zakupy zamiast samochodem. Należy wybrać sport, który sprawia największą przyjemność w indywidualnym przypadku, co gwarantuje regularną aktywność - oto sugestie: pływanie, jazda na rowerze (plener lub stacjonarny), wspomniany marszobieg, aerobik, joga, siłownia czy nordic walking.

WAŻNE: początkowo należy ćwiczyć bardzo ostrożnie i stopniowo zwiększać intensywność treningu, aby nie doszło do kontuzji czy wyjątkowo bolesnych zakwasów mięśniowych!

Leki farmakologiczne (fibrat, statyna) to ostateczność w skrajnych przypadkach. Skutki uboczne tj. łysienie, obciążenie i uszkodzenie narządów wewnętrznych (m.in. wątroby), uszkodzenie mięśni szkieletowych (często objawia się bólem łydek i/lub barków), złe samopoczucie itp. wielokrotnie przewyższają korzyści, dodatkowo odmiana tłuszczy jakimi jest frakcja trójglicerydów bardzo często jest oporna na leczenie farmakologiczne.
Skuteczne obniżanie trójglicerydów to m.in. stała zmiana trybu życia, czyli optymalna dieta i ruch! 
Tutaj kluczowe znaczenie ma samozaparcie pacjenta i dokonanie oczywistego wyboru (teoretycznie, gdyż zmiana wieloletnich nawyków żywieniowych oraz regularny ruch to fantastyka dla "leniwych jednostek";): wyniszczająca terapia chemiczna, najczęściej do końca życia czy permanentne włączenie prozdrowotnych zachowań na co dzień???

Palenie papierosów STOP! Jak negatywnie i wielowymiarowo wpływa dym tytoniowy na zdrowie człowieka nie trzeba nikomu wyjaśniać.

Tematy pokrewne

Chromanie przestankowe
Nadciśnienie tętnicze
Niedociśnienie tętnicze
Przyspieszony rytm serca

1 komentarz:

  1. Wydaje się, że publikacja jest dość rozsądna, nie powiela "obiegowych" zasad (często sprzecznych ze sobą w różnych miejscach). Komu zależy, ten znajdzie tu rozsądną poradę i "choć co" zastosuje. Dzięki!

    OdpowiedzUsuń